Pasen is vlak om de hoek, net zoals de koorts van de voorbereidingen. Vooral in Griekenland is het een van de belangrijkste vieringen van het jaar en onderscheidt het zich door zijn sterke religiositeit en zijn familiale karakter.

Pasen verwelkomen met witte kleur!

Vanwege het seizoen probeert iedereen een kleine ontsnapping naar het platteland te maken waar alle gebruiken van het Griekse platteland magnifiek overleven!
Een van deze gebruiken is de zogenaamde “witten” of “kalken” van de erven. En niet alleen van de erven. Tegen de tijd dat de Heilige Week arriveert is alles wit: binnenplaatsen, straten, huizen, terrassen en zelfs de stammen van bomen.
Het wit is verweven met het zuivere, het glanzende, het eenvoudige. Daarom was ‘melken’, zoals het ooit genoemd werd, van oudsher een veel voorkomende gewoonte, die op de lange duur ook werd omgevormd tot traditie. De huizen werden ten minste drie keer per jaar witgekalkt (Kerstmis, Pasen, 15 augustus). En op deze manier verwelkomden mensen de grote viering, welke van de drie het ook was.

De gewoonte die een traditie is geworden

Kalk was een goedkoop, gemakkelijk te gebruiken materiaal en vereiste geen specifieke techniek. De verhoudingen lagen altijd vast: de eerste laag was de witkalk dunner en de tweede laag dikker.
Om de kleur nog helderder te maken, werden indigo en een handvol grof zout toegevoegd om het bij aanraking te houden aan de muren.
Ze maakten het mengsel in grote bussen en met een lange en harde kwast begonnen ze aan het werk. Mensen kozen voor dit werk de uren dat bijna iedereen van huis weg was en het niet erg druk was op de weg. En als het werk klaar was waren ze altijd waakzaam, opdat er geen voetgangers voorbij zouden komen en de vers witgekalkte stoepranden vies zouden maken.
De huisvrouwen streden om wie de meeste rechte lijnen zou maken of het meest verzorgde werk zou leveren. Maar het hoofddoel was dat het huis schoon en verzorgd moest wanneer de epitafios op Goede Vrijdag zou passeren. Dit moment was gezegend, dus alles moest schoon en helder zijn.

Deze dingen zijn nu een beetje veranderd, maar zeker in de meer traditionele samenlevingen komen we ze nog steeds tegen. Zowel op de eilanden als in de rest van Griekenland.

Het witkalken in de vluchtelingenwijken

Velen beweren dat het gebruik op de eilanden begon, omdat de witte kleur het zonlicht reflecteert en de huizen in de zomer koeler houdt. Het is zeker een verklaring, maar misschien niet de enige.

Veel historische gebeurtenissen hebben geholpen deze gewoonte te verspreiden.

Toen de Grieken van Smyrna in 1922 aankwamen, waren zij die gewend waren aan een rijkere manier van leven op zoek naar manieren om hun huizen er schoon en mooi uit te laten zien. Ze begonnen altijd van de buitenkant af omdat dat de eerste indruk gaf. Ze maakten schoon, verwijderden het onkruid, plantten bloemen en kalkten de in de heuvels gelegen huizen die ze hadden gekregen wit. Kalk was destijds het goedkoopste en meest bekende middel.
Van hun kant hadden de Grieken uit Griekenland de invasie van hun vluchtelingen in hun dagelijks leven niet met een gunstig blik bekeken, en ze waren vaak grof en bespotten de huisvrouwen die ze ‘pastiek’ noemden ( = degenen die een manie hebben met reinheid). In de loop van de tijd zijn de verschillen tussen de mensen overwonnen en heeft het woord een andere betekenis gekregen. Later werd het gebruikt voor de vrouwen die ‘s nachts werkten en “stoute” klusjes deden.

Witkalken en volksgezondheid

In 1938 zette een cholera-epidemie de autoriteiten ertoe aan het witkalken verplicht op te leggen, dat als zeer ontsmettend werd beschouwd, in een tijd dat er maar weinig middelen beschikbaar waren. Toen werd voor het eerst alles witgekalkt: huizen, binnenplaatsen, straten, muren, zelfs kippenhokken en schuren. Toen kwam het witkalken in het leven van iedereen.

Witte huizen op een blauwe achtergrond: het aantrekkelijke toeristische model!

Vervolgens werden de Griekse eilanden langzaam ontdekt door het toerisme: Santorini, Mykonos … Steen en zee. Mensen leefden arm, maar netheid ontbrak niet in hun huizen. Het witte, contrasterend met het blauw van de zee en de lucht, werd het handelsmerk van de tijd en van de eilanden. Het boeide de bezoekers, die hun indrukken met zich meevoerden en deze indrukken meenamen naar de rand van de wereld, waardoor er meer toeristen kwamen.

En zo veranderden de tijden, maar de traditie bleef. Vandaag zijn er meer middelen, maar de traditie blijft sterk.
Voor de huisvrouwen blijft witkalken de gemakkelijke oplossing, die tegelijkertijd netheid en desinfectie biedt, terwijl boeren nog steeds geloven dat het kalken van de boomstammen alle bacteriën doodt.
Een ander voordeel is dat het tijdens de zomermaanden helpt om de binnenkant van het huis koeler te houden.
Wat de oorzaak ook is, we genieten nog steeds van het esthetische resultaat, dat voor velen van ons ook een primitieve maar ongekende ervaring is.

                                          © Lato,
Het Griekse Taal– & CultuurCentrum van Amsterdam