Februari is de laatste wintermaand; iedereen is al beu met kou, regen en sneeuw en kijkt uit naar warmere dagen.
Iedereen houdt echter van februari en verwelkomt hem omdat hij de eerste tekenen van de lente brengt. Dat is de reden waarom mensen in Griekenland zeggen: “Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει”. Wat betekent dat zelfs als februari, soms, vervelende verrassingen met zich meebrengt, blijft dit het einde van de winter en hij de boodschapper van de lente is.
Maar iedereen houdt van februari, omdat hij ook Carnaval meebrengt.

De oorsprong van het Griekse carnaval

In Griekenland wordt Carnaval Apokries genoemd en het duurt drie weken. In het Latijn wordt het Carnival genoemd, Dit woord is afkomstig van Carne, wat ‘vlees’ betekent, en vale, wat ‘doorgeven’ betekent.
De periode van het carnaval wordt als een periode van

vrijlating beschouwd waarin de mens ontsnapt uit zijn dagelijks leven en externaliseert zijn passies met behulp van vermomming. Dat is waarom tijdens deze dagen feesten en evenementen overal en voor iedereen zijn georganiseerd: volwassenen maar vooral kinderen hebben plezier. Ze zijn gekleed in grappige kostuums, zij dansen, zingen en nemen deel aan carnavalsoptochten.
Niettemin kunnen de oude wortels van het Carnaval niet betwist worden; het was met heidense tradities en rituelen verbonden, vooral de extatische vieringen ter ere van Dionysus, die de god van wijn was, extase en dronkenschap, en ook van de herrijzenis  van de natuur. Tijdens de vieringen vermomden mensen zich als saters of droegen ze maskers. Zij stroomden de straat op en gedroegen zich “provocerend” met gedurfde woorden en daden. Dit diende het doel om hun seksuele gedachten vrijuit te kunnen uiten en hun ware identiteit achter maskers te verbergen.

De 3 weken van Carnaval

Dus, Apokries is een heerlijke pauze tussen Kerst- en Nieuwjaarsfeesten (twaalf dagen) en Pasen. Ze bestaan uit drie weken.
In de eerste week bereiden gezinnen zich voor, ze zorgen voor de benodigdheden en volgens een oud geloof zijn de zielen van de doden een tijdje vrij om de bovenwereld te bezoeken. Deze week staat ook bekend

als Profoni (wat “voorloper” betekent).

De tweede week heet Kreatini (= gewijd aan vlees) en eert het vlees. Vooral op donderdag, dat Tsiknopempti wordt genoemd, vanwege de geur van gegrild vlees dat de lucht vult. Op de Peloponnesos is er een grote traditie voor deze dag om worsten en gezouten vlees te maken; dat is altijd een groot feest. Echter, zaterdag (evenals de volgende twee zaterdagen), in tegenstelling tot Tsiknopempti, zijn aan de nagedachtenis van de doden gewijd en worden Psychosavvata (zaterdagen van zielen) genoemd.

De derde week wordt Tyrini (= gewijd aan kaas) genoemd en is aan zuivelproducten gewijd die meestal met pasta gaat gepaard.

Het einde van Carnaval

En na drie weken vol plezier en lekker eten (Carnaval), volgt “Schone Maandag“. Het is de eerste dag van de vastenperiode en traditioneel wordt op deze dag een verscheidenheid aan vasten-gerechten en zeevruchten gegeten. De hoofdrol vandaag behoort aan de “lagana“, een brood dat alleen met bloem en water wordt gemaakt en geen zuurdesem of gist bevat.

De naam van de dag (= Schoon) komt van de gewoonte dat vrouwen al het keukengerei heel goed moesten schoonmaken om alle sporen van “niet-vasten” voeding te verwijderen. Een andere verklaring is dat op deze dag de voorbereiding op Pasen begint met het zuiveren van lichaam en ziel. En met Schone Maandag eindigt Carnaval of Apokries en begint de vastenperiode van 40 dagen tot aan Pasen.
Zelfs als het idee van Apokries overal erg populair lijkt te zijn, waren de gebruiken die ermee gepaard gingen niet in de stad geboren. In plaats daarvan waren ze op het platteland geboren waar mensen moeten de goede geesten voor een goede oogst smeken.

Dit is precies de betekenis van de vele carnavalsvuren die op pleinen en kruispunten worden verlicht. De gewoonte is op het primitieve geloof gebaseerd dat het vuur kracht verbergt die wordt aan iedereen doorgegeven die in contact met dit ritueel komt. Zulke gebruiken zijn Fanoi in Kozani (N Griekenland) of Kapsales (in Ioannina).

                                    © Lato,
Het Griekse Taal– & CultuurCentrum van Amsterdam